Kinyxis Homeana

Citaat

Kinixys homeana
Naam: Stekelrandklepschildpad of Home’s scharnierschildpad
Grootte: Maximaal 22 centimeter
Verspreidingsgebied: West-Afrika
Leefomgeving: Niet al te droge gebieden
Gedrag: Overdag actief, de dieren zitten graag in waterpoelen
Eten: Vruchten plantaardig en af en toe een insekt
Winterslaap: Nee
Kenmerken: Het rugpantser is vlakker en de rugschilden zijn iets hol. De achterste rugschilden lopen steil af en de achterrand van het rugpantser is omgebogen en gezaagd. Het nekschild is hier wel aanwezig. De kleur van het pantser is bruingeel.
Temperatuur: Ongeveer 30 graden.
Bijzonderheden: Deze soort is bij een hoge, vochtige temperatuur, wel te houden, maar niet gemakkelijk. Cites beschermd!

Citaat

Inleiding

Particulieren zijn de laatste jaren in de gelegenheid geweest tropische landschildpadden aan te schaffen. Het aanbod qua soorten en aantallen was enorm. Of we daarmee blij moeten zijn is een andere zaak.

Uit Afrika zijn tot voor kort de volgende soorten geïmporteerd :

Gladrandklepschildpad (Kinixys belliana)
Stekelrandklepschildpad (Kinixys erosa)
Gebochelde Klepschildpad (Kinixys homeana)
Panterschildpad (Geochelone pardalis)
Spleetschildpad (Malacochersus tornieri)
Preventief te werk gaan

In veel gevallen zijn de in de handel aangeboden schildpadden erg verzwakt. Als eerste ondersteuning na de aanschaf is het raadzaam de dieren in handwarm water te baden. Bekend is dat schildpadden dan soms langdurig kunnen drinken om het vochtverlies, dat ze door een matige of slechte verzorging tijdens hun verblijf in de handel hebben opgelopen, te compenseren.
Vaak ledigen ze tijdens zo'n bad hun darminhoud. Dat biedt U de gelegenheid om de excrementen aan een nader onderzoek te onderwerpen en zo vast te stellen of de dieren met wormen en/of flagellaten (eencelligen) zijn besmet. Beschikt men niet over doelmatige instrumenten dan kan men de hulp van een ter zake kundige dierenarts inschakelen, die met behulp van een microscoop wormen, wormeitjes, flagellaten en andere onregelmatigheden (schimmels) met zekerheid kan opsporen en determineren.
Vanzelfsprekend dienen deze inwendige parasieten bestreden te worden. In diverse publicaties wordt aan dit onderwerp aandacht besteed. U vindt er uitgebreide informatie over (genees)middelen en de toepassing daarvan. (Baas Becking, 1985; Verkerk, 1983; Zwart, 1974; Van Rheenen; Adrian, 1981; Wilke).
Uitwendige parasieten zoals teken dienen natuurlijk ook verwijderd te worden (verstikken met slaolie en vervolgens lijf en kop (!) verwijderen). In sommige gevallen zal men geen parasieten in de mest aantreffen, dan toch lijkt ons een preventieve wormkuur niet overbodig. In elk geval vermijdt men zo elk risico.
Overigens kan het in bepaalde gevallen verstandig zijn pas verworven schildpadden een vitamine-injectie toe te (laten) dienen. Verzwakte schildpadden kunnen heel positief op een dergelijke 'vitaminestoot' reageren, bv. door snel tot voedselopname over te gaan. Een investering van enkele honderden frank voor behandelingskosten bij de dierenarts kan u veel ellende besparen.

Biotoopoverzicht

Bij veel eigenaren van panter- en spleetschildpadden is wel bekend welke gebieden deze schildpadden bevolken. We volstaan dan ook met een beknopte omschrijving.
Spleetschildpadden voelen zich thuis in rotsachtige gebieden met weinig begroeiing. Ze komen voor tot op hoogten variërend tussen ongeveer 30 en 1200 meter. Deze voorkeur voor rotsachtige biotopen houdt verband met de bijzondere levenswijze van deze schildpad. Malacochersus tornieri verbergt zich gewoonlijk onder rotspartijen, waar hij bescherming vindt tegen natuurlijke vijanden.
De Panterschildpad schijnt een voorkeur te hebben voor schaars begroeide steppen en savannen. In sommige delen van Zuid-Afrika komt Geochelone pardalis voor tot op ongeveer 1800 m hoogte. (Grzmek, 1973; Pritchard, 1979; Matz en Vanderhaeghe, 1977)

In de literatuur zijn over het algemeen voldoende aanwijzingen te vinden hoe een bepaalde schildpad gehuisvest en verzorgd moet worden. We hebben echter getracht deze algemene informatie hier en daar aan te vullen. Onder andere met gegevens over het klimaat in het 'thuisland'. Afgaande op uitspraken van handelaren kunnen we er vanuit gaan dat vrijwel alle aangeboden Panterschildpadden, Spleetschildpadden en het merendeel van de Gladrandklepschildpadden uit Tanzania afkomstig zijn. Dit land hebben we daarom onder de loep genomen.

Klimaatkenmerken van Tanzania

In diverse boeken over en beschrijvingen van Tanzania wordt meestal in het kort aandacht besteed aan het klimaat. We hebben deze gegevens verzameld en geordend zodat een overzicht ontstaan is dat u een indruk moet verschaffen over bijvoorbeeld temperaturen en neerslaghoeveelheden in dit Oost-Afrikaanse land. De onderstaande informatie is voornamelijk gebaseerd op gegevens uit het boek dat is samengesteld door Kliest (1984), tenzij anders vermeld.

Neerslag
Ondanks het feit dat Tanzania dicht bij de evenaar ligt, heerst er geen tropisch regenklimaat. Tanzania maakt deel uit van de Afrikaanse hoogvlakte hetgeen een duidelijke stempel drukt op het klimaat. Als we naar de seizoenen kijken is er sprake van een duidelijke scheiding tussen de regentijd en het droge seizoen. De regentijd begint in november en eindigt in april/mei. In de noordelijke berggebieden en het kustgebied ten noorden van Dar-es-Salaam zijn er zelfs twee regenperioden :

eerste regentijd (korte regens) : november/december
tweede regentijd (lange regens) : maart tot en met mei.
De maanden januari en februari zijn relatief droog. Het begin van de regentijd en de hoeveelheid neerslag kan van jaar tot jaar verschillend zijn.

Temperatuur
Door de uitgestrektheid van het land en de aanzienlijke hoogteverschillen verschilt de gemiddelde temperatuur van plaats tot plaats. De kuststreken en de omgeving van de grote meren kennen geringe maandelijkse temperatuurvariaties. De hoger gelegen delen van het land, vooral de bergstreken, worden gekenmerkt door een meer gematigd klimaat, 's nachts kan het daar erg koel zijn.

Vegetatie
In grote lijnen kan men in Tanzania drie vegetatievormen onderscheiden :

Mioboparkbos : vrij dicht bomenbestand met als ondergroei struiken en grassen
Boomsavanne : verspreide groei van bomen en struiken met daartussen grassen
Struiksavanne : lage struikachtige bomen (5-10 m) en dicht struikgewas
Tanzania bestaat voor een groot deel uit een droge savanne.

Veldwaarnemingen

Aansluitend op dit klimaatoverzicht vermelden wij enkele gegevens afkomstig uit een artikel van Honegger (1964), dat handelt over veldwaarnemingen van de Spleetschildpad. De auteur heeft deze soort in een niet met name genoemd land geobserveerd. Interessant zijn de metingen die hij heeft verricht van de temperatuur en de luchtvochtigheid in en om door Malacochersus tornieri bewoonde holen, gelegen op een hoogte tussen 1100 en 1200 meter.

Veel warmte
Omdat we niet hebben kunnen achteralen uit welke streken deze schildpadden precies afkomstig zijn, valt er niets te zeggen over de maximum en minimum temperaturen die ze gewend zijn. Het blijft daarom een kwestie van schatten. De hier gegeven informatie kan daarbij dienen als een soort richtlijn. We kunnen concluderen dat de genoemde soorten veel warmte nodig hebben om goed te gedijen.

Algemene ervaringen

In het voorgaande deel besteedden we uitgebreid aandacht aan enkele speciale kenmerken van het "thuisland" van de geïmporteerde Panterschildpadden (Geochelone pardalis) en de Spleetschildpadden (Malacochersus tornieri) : Tanzania. We vervolgen met onze ervaringen met het houden van deze tropische landschildpadden.

Beide soorten zijn in het begin vrij schuw, vooral jonge dieren. We gunnen ze daarom veel rust en warmte. Elke door ons aangeschafte schildpad heeft een wormen- en flagelatenkuur ondergaan. Het toedienen van geneesmiddelen is in de praktijk niet altijd eenvoudig. In sommige gevallen zal men een list moeten gebruiken. Een mogelijkheid is om op een schijf komkommer anti-wormmiddel (Panacur) te druppelen kort voordat de schildpad toehapt.
Het onder dwang toedienen van geneesmiddelen is in veel gevallen tot falen gedoemd omdat het dier zijn kop in het pantser terugtrekt. Het "flagelatenbestrijdingsmiddel" (Ronidazol 10%) wordt door de schildpadden zonder problemen opgenomen wanneer dit middel in het drinkwater opgelost wordt.

Voeding

Indien de temperatuur hoog genoeg is, is de eetlust van de pardalis en tornieri enorm. Het zijn dan ware vreetmachines. Kleine schildpadden nemen zodoende snel aan gewicht toe met als gevolg dat ze snel groeien.
Wel dient men er voor te zorgen dat de groei regelmatig verloopt, zodat het schild zijn natuurlijke vorm behoudt. Zijn de schildpadden goed doorvoed kan, of beter gezegd moet, het aantal rantsoenen teruggebracht worden om vervetting tegen te gaan.

Als voedsel krijgen de schildpadden het gebruikelijke 'landschildpaddenvoer'; dat onder andere bestaat uit : andijvie, sla, komkommer, appel, peer, mandarijn, sinaasappel, witloof, tomaat, taugé, kiwi, druiven, smalle en brede weegbree, paardebloem, veldzuring, muur, dovenetel, gras enz. Tevens wordt de schildpadden ter afwisseling eiwitrijk voedsel aangeboden in de vorm van geweekte katte- en hondenbrokken, al dan niet aangevuld met wat oud brood.
De pardalissen van Bruekers accepteren dit voedsel zonder veel problemen. De Spleetschildpadden eten bij Bruekers daarentegen uitsluitend 'groenvoer' net als de pardalissen van Van Lierop en Van Wondergem. Wanneer het honden - of kattenvoer echter vermalen wordt tot poeder en over het 'groenvoer' wordt gestrooid eten de anders zo kieskeurige dieren dit eiwitrijke voedsel in veel gevallen wel. Al het aangeboden voedsel wordt verrijkt met vitaminen en mineralen (Gistocal, Carmix, SACP of Duivemineralen). In het drinkwater wordt bovendien vitamine AD3 toegevoegd (1.000.000 I.E., 1 druppel op 1/2 l water).

Huisvesting, licht en warmte

Van Lierop heeft zijn pardalissen in een verwarmde plantenkas ondergebracht. Het schildpaddenverblijf heeft de volgende maten: 120x80x30 (lxbxh). De kas, waarin ook bromelia's en orchideeën gehouden worden, wordt door middel van een oliekachel verwarmd. De omgevingstemperatuur daalt 's nachts nooit onder de 15 °C.
Het schildpaddenverblijf is 12 uur verlicht. 's Zomers brandt er een persgaslamp van 80 Watt, 's winters een lamp van 120 Watt. Recht onder de lamp kan de temperatuur tot ongeveer 35-40 °C stijgen (de lampen zijn in hoogte verstelbaar). De bodemverwarming bestaat uit een cementplaat waarin een verwarmingskabel is verborgen. De aanschafkosten van verwarmingskabels- en elementen zijn overigens vrij hoog.

Er bestaat een goedkoper alternatief. Daarvoor hebben we nodig een zogenaamde garageverlooplamp met een TL-verlichting van 8 Watt. De lamp is voorzien van een 5 meter lange weerstandskabel (200 ohm/per meter). Deze kabel wordt warm als de lamp ingeschakeld is. Hoewel het niet persé nodig is, hebben wij deze lamp en de weerstand verwijderd (de lamp straalt geen fraai licht uit). De uiteinden worden door middel van een kroonsteentje met elkaar verbonden (=kortgesloten). Belangrijk is dat dit uiteinde goed wordt geïsoleerd (insmeren met siliconenkit). Als de kabel in een cementplaat verwerkt wordt, heeft men een prima verwarmingsplaat. Het stroomverbruik bedraagt om en nabij 45 Watt. De looplampen, die in doe-het-zelf-winkels verkrijgbaar zijn, kosten ongeveer 300 fr. In de plantenkas kan de luchttemperatuur in de zomer overdag makkelijk oplopen tot ongeveer 35 °C. Doordat er regelmatig gesproeid wordt, is de luchtvochtigheid relatief hoog (50-80%). Hoewel Panterschildpadden geen hoge luchtvochtigheid nodig hebben, groeien de dieren goed en zijn overdag zeer actief.

Ook H. Wondergem (persoonlijke mededeling) heeft met een soortgelijke constructie positieve ervaringen opgedaan. De schildpadden nemen meer voedsel tot zich en groeien sneller. De Spleetschildpadden zijn gehuisvest in een terrarium van 150x33x35 cm (lxbxh). De bodem wordt voor een gedeelte verwarmd door middel van een verwarmingsplaat (cementplaat met verwarmingskabel). Twee spotjes van 25 Watt zorgen voor stralingswarmte en licht. Om de lichtintensiteit in het terrarium te verhogen is er een halogeenlamp geïnstalleerd (20 Watt/12 Volt). Van leisteen zijn enkele lage schuilplaatsen gebouwd waar de schildpadden dankbaar gebruik van maken. Het terrarium wordt vrij droog gehouden. Een enkele keer wordt gesproeid, speciaal in de schuilplaatsen.

Giganten

Als rode draad door dit tweedelige artikel loopt de term 'warmte'. Geven we de schildpadden daarbij voldoende voedsel en vitaminen dan houdt men de dieren in een goede conditie. Aan de actieve en fysiek sterke dieren zal men dan veel plezier beleven ! De houders van pardalissen dienen er rekening mee te houden dat deze soort in zijn natuurlijke omgeving kan uitgroeien tot een kolos van 50 cm of meer (Jocher; Pritchard,1979; Nietske, 1980; Grzimek, 1973). Geochelone pardalis behoort tot de grootste landschildpadsoorten van Afrika, alleen de Sporenschildpad (G. sulcata) wordt nog groter. Wie zich een beeld wil vormen van de grootte die pardalis kan bereiken, moet maar eens naar de exemplaren in Diergaarde Blijdorp gaan kijken. Uw opgroeiende dieren zullen dus steeds meer ruimte opeisen, u dient daarmee terdege rekening te houden.

Uitdaging

Het doel dat elke rechtgeaarde dierenverzorger behoort na te streven is het verkrijgen van nakweek. Van de reptielen zijn de (land)schildpadden echter niet de gemakkelijkste dieren om mee te kweken. Ten aanzien van de Panter- en Spleetschildpad zal de aandacht voorlopig volledig gericht zijn op het verbeteren en aanpassen van de verzorging. Pas wanneer deze zaken optimaal geregeld zijn, kan aan nakweek worden gedacht. Er zal dan moeten gezocht worden naar de prikkels die van invloed zijn op het voortplantingsgedrag. Het moet een uitdaging zijn die 'formule' te vinden.

Jaco Bruekers en Lauran van Lierop
Dit artikel is eerder verschenen in "De Schildpad" (1989)

De rest is te vinden via: http://www.google.be/search?q=Kinixys+homeana+&num=50&hl=nl&lr=lang_nl&safe=off&filter=0 :wink: