Schildpad of blootpad

Het is letterlijk en figuurlijk 'oud' nieuws. Maar nog steeds interessant.
Op 26 november 2008 verscheen dit artikel op :
http://www.wetenschap24.nl/nieuws/artikelen/2008/november/Prehistorische-blootpad.html

Het schildpaddenfossiel mist een rugschild. (Chun Li)

Prehistorische blootpad
Schildpadfossiel zonder rugschild ontdekt

In het zuidwesten van China is het oudste schildpadfossiel ooit gevonden, een 220 miljoen jaar oud exemplaar zonder rugschild. Dit gebrek kan helpen verklaren hoe het beest aan zijn schild is gekomen.
Een beest dat veel wegheeft van een schildpad weet dat zijn laatste uur is aangebroken. Hij gaat zitten in de drek van een rivier van wat ooit het zuidwesten van China zal zijn. Hier sterft hij, onbewust van het feit dat Chinese paleontologen zijn fossiele overblijfselen 220 miljoen jaar later zullen blootleggen.
Chun Li en collega’s van de Universiteit van Beijing hebben het fossiel uitgebreid geanalyseerd. Het heeft een spitse snuit, een lange staart en tanden in plaats van een gehoornde bek, maar is zeker te typeren als een oerschildpad. Alleen heeft dit beest wel een buikschild, maar geen rugschild. En dat is bijzonder.
Van schildpadden is namelijk niet precies bekend hoe ze in de loop van de evolutie aan hun schild zijn gekomen. Zo’n exemplaar zonder rugschild, oftewel carapax, kan antwoorden op dit vraagstuk bieden. Een aanname over het ontstaan van het schild is dat de voorouders, net als krokodillen en sommige dinosaurussen, een huid vol losse hoornplaten hadden. Deze platen zouden dan in de loop van de evolutie aan elkaar gegroeid zijn tot een schild.

Het schildpadfossiel dat nu ontdekt is, is het oudste dat ooit gevonden is. De fossiele ‘blootpad’ heeft de naam ‘Odontochelys semitestaeca’ gekregen, wat halfschildige schildpad met tanden betekent. Het enige dat aan een rugschild doet denken is de aanwezigheid van een soort hoornen schildplaatjes op de ruggenwervels. De onderzoekers komen aan de hand hiervan met een andere theorie over het ontstaan van het schild. Ze publiceren hun bevindingen deze week in Nature (lees: november 2008).
Aangezien de blootpad geen losse hoornen platen op zijn rug heeft kunnen deze ook niet samengeklonterd zijn tot een schild. Het buikschild en de verhoornde ruggenwervels suggereren dat alleen de huid op de rug nog hoefde te verbenen. De onderzoekers beweren dat de rug later als geheel verbeend is. De ontwikkeling van de embryo’s van hedendaagse schildpadden ondersteunt dit idee. Bij de foetus groeit ook eerst het buikschild en verbeent de rug pas later.
Het feit dat de blootpad alleen een buikschild heeft, duidt erop dat het waterschildpad was. Zo’n buikschild beschermt hem dan tegen dreigingen, die in water meestal van onder komen. Voor landschildpadden geldt dat ze meer belang hebben bij een rugschild, omdat de dreigingen vooral van boven komen. Eerder gevonden heel oude schildpadfossielen hebben wél allemaal een rugschild. Hun vindplaats suggereert dat zij landdieren waren. De vondst van de oudere blootpad kan er volgens de onderzoekers op duiden dat de schildpad oorspronkelijk een waterdier was, dat pas later het land is opgekropen.

Wetenschappers Robert Reisz en Jason Head van Universiteit van Toronto grijpen de vondst aan om in Nature een andere visie te publiceren. De blootpad kan ook juist een verder geëvolueerde vorm van de schildpad zijn die afscheid heeft genomen van zijn rugschild. De lederschildpad is bijvoorbeeld een hedendaagse waterschildpad die geen hoornen rugschild heeft.
Desalniettemin is dit wel de oudste schildpad die ooit gevonden is en geeft die meer inzicht in evolutionaire scenario’s. Of het schild nou uit hoornplaten is samengeklonterd of ontstaan is door een gehele verharding van de huid, zeker is dat er een schildloze blootpad is geweest.
Johan Schaeffer Li et al. ‘An ancestral turtle from the Late Triassic of southwestern China’, in: Nature, vol. 456, 27 november 2008

Het op één na oudste fossiel, de 205 miljoen jaar oude 'Proganochelys quenstedti', heeft wel een rugschild.